Nederlandse Familienamenbank |
| Vader | < |
Vaders Vaartjes Vater |
verklaring:
1. Een bijnaam ter onderscheiding van een zoon met dezelfde voornaam, te vergelijken met de aanduidingen De Oude-De Jong(e) en Senior-Junior.
2. Beroepsnaam voor iemand met een toezichthoudende functie (in een gilde). Onder bierdragers verdeelde de zgn. vader bijvoorbeeld het werk en hij zag er op toe dat zij niet te veel bier dronken. Of bijvoorbeeld het hoofd van een tehuis.
3. In vergelijking iemand die gezag en waardigheid uitstraalde of die als een beschermheer werd beschouwd. Vergelijk de benaming Willem-Vader of Vader Willem voor Willem van Oranje. Of iemand die het voorkomen heeft van een (bejaarde) huisvader, een typisch vadertje (vaartje).
Citeren:
Leendert Brouwer, 'Vader', in: Nederlandse Familienamenbank = CBG Familienamen, Amsterdam, Meertens Instituut / Den Haag, CBG Centrum voor familiegeschiedenis, 2000...
kenmerken:
| beroepsnaam | betrekking | persoonstype |
specifieke componenten:
| geen affix |
persoonstype
Van oorsprong hebben we bij dit type namen te maken met bijnamen die te danken zijn aan bepaalde fysieke of mentale eigenschappen, karaktertrekken of omgangsvormen, en dergelijke.
Aan een aangename kwalificatie hebben bijvoorbeeld de van oorsprong Franse families Prudhomme en Prudon hun naam te danken: Prud'homme = 'rechtschapen mens'. Zoiets als Goetheer en Fijnheer in het Nederlands. Van een andere orde is de naam Soetekouw = zoetekauw, iemand die van zoetigheden houdt.
Vaak vond een kwalificatie die tot een bijnaam leidde plaats op basis van een vergelijking. Bij de namen Baron, Keizer en Koning spelen weliswaar verschillende naamsoorsprongen een rol, maar daarbij kan ook rekening gehouden worden met naamgeving op grond van eigenschappen of uiterlijkheden, waarmee de genoemde personen met een baron, keizer of koning werden geassocieerd.
Zo zou men bij de familienaam Vader, behalve aan een beroepsnaam en verwantschapsnaam, kunnen denken aan iemand die gezag en waardigheid uitstraalde of die als een beschermheer werd beschouwd. Vergelijk de benaming Willem-Vader of Vader Willem voor Willem van Oranje. Of aan iemand die het voorkomen heeft van een (bejaarde) huisvader, een typisch vadertje of vaartje (vgl. familienaam Vaartjes).
Bij namen als De Reus en De Moor kunnen we uiteraard denken aan de gestalte en de huids- of haarkleur van de eerste naamdragers.
Familienamen komen veelal als achternamen uit bijnamen voort. Bijnaamgeving is humor is beeldspraak.
De categorie 'persoonstype' vloeit over in categorie?n als 'lichaam en kleding' en 'metoniem'. Tot de categorie 'metafoor' wordt bijvoorbeeld de naam Vos gerekend indien deze diernaam staat voor een slimmerik of een roodharige. De familienaam Ruigrok betreft in letterlijke zin weliswaar een 'ruigharige rok', maar die benaming zou ook beeldend bedoeld kunnen zijn voor een ruige kerel, een wildebras. De Brabantse familienaam Suijkerbuijk is op te vatten als een bijnaam voor een zoetekauw. Vergelijk verder namen als Goethals, Trouwborst, Stavast, Springintveld, enzovoort.
afkortingen en bibliografische notaties:
