Nederlandse Familienamenbank |
|
Baeten Batenburg |
< | Baten | < |
Verbaten Batens Baatje Baden Baten, van |
kenmerken:
| metroniem |
Veel voornamen die aan de basis van metroniemen liggen worden verklaard in de
Nederlandse Voornamenbank
specifieke componenten:
| en |
metroniem
Als pendant van het patroniem kennen we het begrip metroniem. Niet vaders voornaam is de basis, maar moeders voornaam. Hoewel het vóór de invoering van de burgerlijke stand niet ongebruikelijk was dat een achternaam via de moeder op de kinderen werd overgedragen, zijn er niet veel metroniemen gevormd.
Voorbeelden zijn: Maris < ver Marien (vrouwe Maria); Metten, zoon van Mette; Luijten, mogelijk van Luitgard en Leijten uit Alida.
Veel voornamen van vrouwen zijn als nieuwe metroniemen uit de Nederlandse Antillen ingevoerd, bijvoorbeeld: Adelina, Adriana, Agata, Amalia, Amanda, Anastacia, Angela, Anita, Antonia, Augusta, Benita, Helena, Henriette, Isidora, Josepha, Josefina, Manuela, Maria en de meest voorkomende: Martina.
• An haren Gherarden ver Alyen sone 24 sol. (Dordrecht 1283-84). Item van heren Thielemanne ver Machtilden sone van 2 vaten wijns 58 lb. Meerdere registraties van dergelijke 'ver'-metroniemen [Stadsrek. Dordrecht 1283-87, p 5, 6].
• Although daughters had patronymics ending in dogter (e.g. Willemsdogter, abbreviated in writing to Willemsdr.), the rigorous patriarchal system did not produce any family names with (even traces of) this name suffix. However, there are some metronymics, i.e. surnames derived from a female first name. Betten might be one. This surname appears in 13th-century Dordrecht in the same source as Heyne ver Lisebetten sone ('Henry, Mistress Elisabeth's son'), where ver is a short form of vrouwe 'woman, wife, mistress of a house'). But Betten may also be a patronymic from the first name Bet, a pet form of Berthold [Leendert Brouwer & Peter McClure, 'Dutch family names', in: DAFN (preface of the revised second edition of the Dictionary of American Family Names, edited by Patrick Hanks, to be published by Oxford University Press in 2022 --- https://www.cbgfamilienamen.nl/nfb/documenten/DAFN%202,%20ESSAY,%20Dutch%20names.pdf)].
• [Boekenoogen-1897, p 119].
• [F. Claes, 'Hoe de voornaam Beatrix te Webbekom tot de familienaam Baten werd', in: Oost-Brabant 14 (1977), p 24].
• [U. Timmermann, 'Metronymika in Nordfriesland', in: Fryske Nammen (1996), nr 10, p 69-86].
• Slaven hadden geen familienaam, zoals uit deze registers (de slavenregisters) duidelijk wordt. In de dagelijkse omgang bestond de gewoonte kinderen te identificeren in combinatie met hun moedersnaam zoals 'Maria van Martha' of 'Anna Anthonia van Francisca'. Naderhand zien we hoe deze gewoonte gestandaardiseerd werd door kinderen bij de burgerlijke stand in te schrijven met als familienaam de voornaam van de moeder. Daarom bestaan ook tegenwoordig nog naar verhouding veel meisjesnamen als familienaam, bij voorbeeld Elisabeth, Eleonora, Felipa, Maria, Martha, Martina of Petrona. (...) Hoewel tijdens de gehele negentiende eeuw geen eenheid in het spellen van namen bestond, tonen de notariële protocollen na 1863 hoe verwarrend de nieuwe naamgeving voor de voormalige slaven geweest moet zijn. Veel van de vrijgemaakten wisten natuurlijk heel goed wie hun moeder was, sommigen wisten ook wie hun vader was. Dat bij de naamgeving in 1863 in sommige gevallen absoluut willekeurig te werk was gegaan, blijkt uit akten die na het jaar 1863 zijn opgesteld. In deze schriftstukken kunnen we bij voorbeeld lezen: 'Maria Abad zich noemende Isabelle Evertsz', 'Maria Agnes zich noemende Maria Ignees Lopez', (...) 'Cathalina Martha zich noemende Carolina Maduro' (...) [Monsanto-2009, p 57, 61].
afkortingen en bibliografische notaties:
