Nederlandse Familienamenbank |
| Vader | < |
Vaders Vaartjes Vater |
verklaring:
1. Een bijnaam ter onderscheiding van een zoon met dezelfde voornaam, te vergelijken met de aanduidingen De Oude-De Jong(e) en Senior-Junior.
2. Beroepsnaam voor iemand met een toezichthoudende functie (in een gilde). Onder bierdragers verdeelde de zgn. vader bijvoorbeeld het werk en hij zag er op toe dat zij niet te veel bier dronken. Of bijvoorbeeld het hoofd van een tehuis.
3. In vergelijking iemand die gezag en waardigheid uitstraalde of die als een beschermheer werd beschouwd. Vergelijk de benaming Willem-Vader of Vader Willem voor Willem van Oranje. Of iemand die het voorkomen heeft van een (bejaarde) huisvader, een typisch vadertje (vaartje).
Citeren:
Leendert Brouwer, 'Vader', in: Nederlandse Familienamenbank = CBG Familienamen, Amsterdam, Meertens Instituut / Den Haag, CBG Centrum voor familiegeschiedenis, 2000...
kenmerken:
| beroepsnaam | betrekking | persoonstype |
specifieke componenten:
| geen affix |
betrekking
• Het is reeds van oudsher een gebruik geweest om twee personen die dezelfde naam droegen van elkaar te onderscheiden met een bijnaam, ontleend aan de specifieke betrekking of verwantschap tussen deze personen. Had een vader die bijvoorbeeld Karel Jansz. heette zijn zoon ook Karel genoemd, dan kreeg die vader na verloop van tijd ter onderscheiding de bijnaam Karel de Vader en de zoon kreeg de bijnaam Karel de Zoon. Of ook, als oom en neef dezelfde naam droegen, dan gaf men aan laatstgenoemde wel de bijnaam de Neef. Andere soortgelijke benamingen, zoals Vondeling, Bastaard, Voogd, Jongeling, Grijsaard, Vriend, Buurman, enz. aan de betrekkingen of verhoudingen van de mensen onderling ontleend, werden eveneens als bijnamen gegeven. Veel van die bijnamen zijn van vader op zoon overgegaan en vaste toenamen geworden. Men moet zich bij de naam De Vader voorstellen dat een later kind van Karel de Vader tevens diens bijnaam heeft overgenomen, bijvoorbeeld Jan Karelsz de Vader [Winkler-1885, p 433: Geslachtsnamen ontleend aan de verwantschap en de onderlinge betrekkingen der menschen].
• "Ik ben Kara's oom, de man van zijn moeders zuster. Maar anderen noemen mij ook Oom. Kara's moeder had destijds gewild dat Kara mij zo noemde, en uiteindelijk noemde niet alleen hij, maar iedereen mij zo" [Orhan Pamuk, Ik heet Karmozijn, Amsterdam / Antwerpen 2001, p 35 (oorspronkelijke Turkse uitgave: Istanbul 1998)].
• [Nieuwsbrief Meertens Instituut, april 2015, naar aanleiding van een publieksvraag betreffende de naam Dirkzwager: http://www.meertens.knaw.nl/cms/nl/nieuws-agenda/nieuwsbrief/vraag-van-de-maand/144772-vraag-van-april-2015].
afkortingen en bibliografische notaties:
