Nederlandse Familienamenbank

• aantal en verspreiding
• analyse en verklaring
• documentatie
• varianten
• CBG Bronnen

Franse naam

In de Tachtigjarige Oorlog werd de basis gelegd voor het welvaartspeil dat Nederland in 'de Gouden Eeuw' bereikte. Vluchtelingen uit omliggende contreien en van verre droegen daartoe bij. Zo werd Nederland met name aan het eind van de 17e eeuw een toevluchtsoord voor protestanten uit Franstalige gebieden. Deze landverhuizers en hun nakomelingen worden wel onder de term 'hugenoten' bijeengebracht. Zij brachten vele achternamen mee naar het land waar voor velen het gebruik van patroniemen, en soms van metroniemen, nog volstond. Vaak werden deze achternamen in de Hollandse volksmond echter vereenvoudigd of ze werden vertaald en vervolgens werd ook de schrijfwijze door de dienstdoende klerken, aangezien ze op het gehoor werden genoteerd, vernederlandst. Bij een aantal van zulke namen kunnen we op het eerste gezicht wel een Franse herkomst veronderstellen, maar andere, zeker als ze vertaald zijn of zijn opgegaan in reeds bestaande namen, laten zich pas na genealogisch-historisch onderzoek herleiden. Het is daarom vrijwel ondoenlijk om het aantal familienamen met een Franstalige oorsprong in Nederland te bepalen. Onder de meest voorkomende bevinden zich in ieder geval de namen Martin - de meest voorkomende familienaam in Frankrijk! -, Rosier, Laros, Moret, Robijn, Risseeuw, Dubois, Luteijn, Philippo, Toussaint, Michel, Piket, Maliepaard, Remijn, De Hoon, Ardon, Caron, Collet, Blansjaar, Selier, Petit, Goddijn, Segaar, Uljee, Jumelet, Polet, Devilee en Lafeber. Door de eeuwen heen is de Franse aanwas in vergelijking met de Duitse evenwel van bescheiden omvang.

• Als gevolg van oorlogshandelingen en religieuze vervolgingen nam aan het einde van de zestiende eeuw de immigratie sterk toe. Na de val van Antwerpen (1585) trokken tussen de 100.000 en 150.000 vluchtelingen uit de Zuidelijke Nederlanden naar de protestantse Republiek. De meesten waren protestants, maar onder de vluchtelingen bevonden zich ook katholieken. Ze vestigden zich vooral in de steden. Daar stichtten de Franstalige protestanten eigen kerken, de zogenoemde Églises Wallonnes. Ook in later tijd bleef de Republiek een toevluchtsoord voor protestanten en andere personen die vervolgd werden vanwege hun geloof, zoals hugenoten uit Frankrijk (...) Gegevens over vluchtelingen uit Wallonië, Frans-Vlaanderen en Frankrijk die vanaf de zestiende eeuw naar de Republiek kwamen, zijn onder andere vastgelegd in de zogenoemde Waalse fiches (Fichier Wallon). Deze verzameling bevat meer dan twee miljoen namen uit de kerkboeken van de Waalse vluchtelingenkerken. De originele fiches maken deel uit van de Bibliotèque Wallonne, die sinds 1998 bij de Universitaire Bibliotheken Leiden berust. De originele fiches zijn vanwege hun kwetsbaarheid niet raadpleegbaar, maar je kunt ze wel online bekijken via FamilySearch (...) [Maarten van Bourgondiën, 'Immigratie', CBG Centrum voor familiegeschiedenis --- https://cbg.nl/kennis/themas/immigratie/].
• De namen van buitenlandse origine werden vóór de invoering van de burgerlijke stand in 1811 gedurende het integratieproces aan de Nederlandse volkstaal aangepast, maar men kan bij veel namen nog herkomst uit den vreemde vermoeden. Enkele voorbeelden van namen met een Franstalige oorsprong met de eerste drie beginletters van het alfabet zijn: Annokkee uit Hannoque, Arbouw uit Harbou, Arenoe uit Arnoux, Balduk uit Balduque = Bois-le-Duc ('s-Hertogenbosch), Bedijn uit Boidin, Bekooij uit Du Bucquoy, Belonje uit Boulogne, Berlauwt uit Berloth, Bevort uit Beaufort, Bladder uit Platre, Blansjaar uit Blanchard, Boeljon uit Bouillon, Bommeljé uit Bomiller, Bondewel uit Bonduelle, Brokaar uit Brocquart, Caljouw uit Caillaux, Cavaljé uit Cavallier, Cevaal uit Cheval, Cijvat uit Chavate, Coenjaarts uit Coignard, Van Colmjon uit Collignon, Copijn uit Copin, Corbijn uit Corbin, Corveleijn uit Corvillain, Cottaar uit Cottard, De Croo uit Ducroix [Brouwer-2012, 159].
• Omzetting Frans-Nederlands --- Om deze namen te herkennen en te kunnen analyseren is het belangrijk om uit te vinden hoe de Franse klanken zijn overgezet naar het Nederlands. Daar zijn wat algemene principes voor, maar een zekere mate van creativiteit is daarvoor eveneens vereist [Leienaars-2017, p 18].
• Immigrant surnames (...) Newcomers over the following three centuries included Sephardic Jews from Spain and Portugal, French Huguenots, Walloon Protestants (...) Foreign surnames were adapted to Dutch equivalents on a wide scale. (...) Syncopation is a regular source of etymological obscuration. In Leiden, for example, Sloos is a Dutch alteration of the northern French surname Selosse, itself perhaps a dialect pronunciation of Old French gelos 'keen, zealous, avaricious, jealous (in love)'. Syncopation, loss of initial H-, and pronunciation of -ier as -ee has apparently turned Honvillier into Onvlee. Since the first known bearer of this name in Leiden came from Luxembourg, his surname probably denoted an inhabitant of Honville (in Wallonia). The Walloon name Charlier, itself a reduced form of French Charrelier ('cartwright') has been altered to Selier, and Bellanger (a French patronymic from an alternative pronunciation of Berenger) has developed variants such as Blangé, Blansjee, Planje, Planjé, and Plantjé. The Leiden family name Sierat seems to be either a pronunciation of French Gérard (Gerard), or it might be a habitational name from Sirault in Hainault. The family name Sieraad in nearby Haarlem is probably another variant, which is perhaps an instance of folk etymology, since it is misleadingly spelled exactly like the Dutch word for 'jewelry'. (...) The French family name Picard denoted an inhabitant of Picardy but in one family that moved to the Netherlands it has been turned into Piekhaar, as if it were a nickname for a punk with spiked hair. Another branch of that family bears the name Pikhaar 'prick hair'. One of them was allowed to change his name legally into Pinkhaar (pink means 'little finger')
[Leendert Brouwer & Peter McClure, 'Dutch family names', in: DAFN2 (preface of the revised second edition of the Dictionary of American Family Names, edited by Patrick Hanks & Simon Lenarcic, with Peter McClure, New York, Oxford University Press, 2022 --- https://www.cbgfamilienamen.nl/nfb/documenten/DAFN%202,%20ESSAY,%20Dutch%20names.pdf)].
• Als Grundlage für die Erfassung der hugenottischen Familiennamen dient eine Mikrofilmkopie der Hugennottenkartei der Wallonischen Bibliothek in Amsterdam. Die Kartei beinhalt circa 1,2 Millionen Kirchenbuchauszüge aus Taufregistern, Trauregistern und Sterberegistern von Hugenotten, vor allem aus den wallonischen und französisch-reformierten Gemeinden in den Niederlanden und Deutschland [Zamora-1992].
• [DNFBR].
• [Morlet-1991].
• [Marie-Odile Mergnac, Trouver l'origine de son nom de famille, Paris 2005, 80 p].
• French surname map [https://www.nomdefamille.eu/en/].
• Vijf eeuwen migratie: Frankrijk, 1580-1700 [https://vijfeeuwenmigratie.nl/zoeken-facet/results/taxonomy%3A18%2C6].
• Zoektocht naar feiten rond Hugenoten / 'Gewoon' een Franse naam of Hugenoot. Nieuwsbrief CBG Centrum voor familiegeschiedenis, 30-11-2021 [https://mailchi.mp/cbg/nieuwsbrief-december-2021?e=4754d43035; https://cbg.nl/actueel/hugenoot-franse-naam/].
• Filae - retrouvez facilement vos ancêtres [https://www.filae.com/].

afkortingen en bibliografische notaties: