Nederlandse Familienamenbank |
Derksen |
< | Dietz | < |
Dietze Diets Ditz Tietz Dietrich |
verklaring:
De familienaam Dietz is een vooral in Middenwest-Duitsland (Hessen) veel voorkomende familienaam. Het betreft een patroniem bij een roepnaam die een verkorte vorm van een tweestammige Germaanse persoonsnaam is met het eerste lid Diet-/Diede-, zoals Diederik/Dietrich, Dietbald, Dietbert of Diethard/Dieter, met het vleisuffix -so; vergelijk de roepnamen Tedso en Ditso.
Citeren:
Leendert Brouwer, 'Dietz', in: Nederlandse Familienamenbank = CBG Familienamen, Amsterdam, Meertens Instituut / Den Haag, CBG Centrum voor familiegeschiedenis, 2000...
kenmerken:
patroniem |
Duitse naam |
Veel voornamen die aan de basis van patroniemen liggen worden verklaard in de
Nederlandse Voornamenbank
specifieke componenten:
geen affix | z |
z
De -z aan het einde van familienamen kan verschillende oorsprongen hebben. Het kan een relict zijn van het woord zoon in een patronymische naamvorm of in verbinding hiermee een genitiefvorm met -z in plaats van -s geschreven. In de familienamen Pietersz, Teunisz, Frederiksz en Steevensz zien we in feite de genitief -s gevolgd door de -z van 'zoon'. Veel familienamen die op een -z eindigen komen evenwel uit Duitsland. Ook dan kan sprake zijn van een genitiefvorm, bijvoorbeeld in de namen Schmitz, Arntz en Huppertz, maar de meeste Duitse -z-namen betreffen patroniemen die teruggaan op een vleivorm, zoals G?tz uit Gottfried, Dietz uit Dietrich en Fritz uit Friedrich. Daarnaast is een aantal Duitse familienamen sowieso ontleend aan Duitse -z-woorden, zoals Schul(t)z en Schwar(t)z. Er zijn ook namen van Duitse immigranten die deels vernederlandst zijn, maar juist de -z hebben behouden, bijvoorbeeld Geurtz uit G?rtz.
• "Gewezen zij bovendien op de verkorte vormen Gillysz. en Godtschalcxz., waarin niet alleen een effici?nte (ambtelijke) schrijfstijl tot uiting komt, maar zich evenzeer het feit aankondigt dat vele met 'zoon' gevormde toegevoegde namen dat element na verloop van tijd zullen gaan verliezen of slechts gereduceerd behouden. (...) In een relatief gering aantal gevallen is van een oorspronkelijk -zoon alleen de -z overgebleven, wat familienamen van het type Gabrielsz, Meinesz, Theunisz oplevert. Dit gaat trouwens niet bij alle familienamen op die uit een roepnaam zijn ontstaan en nu op een -z eindigen. De -z in bijvoorbeeld Arentz of Leendertz kan ook als de enigszins exclusieve spelling van een oorspronkelijke tweede naamvals-s worden beschouwd" [Ebeling-1993, p 94].
• Schmitz - Benennung nach Beruf, siehe Schmidt. Es liegt ein patronymischer starker Genitiv mit dem Suffix -s vor, wobei z eine graphische Variante des s-Suffix darstellt, die nach t und d auftritt [DFD: http://www.namenforschung.net/id/name/29/1].
afkortingen en bibliografische notaties: