Nederlandse Familienamenbank |
|
Boven, van |
< | Verboven | < |
Verbove Derboven |
ver
1. Samentrekking van het voorzetsel 'van' en het lidwoord 'der', een verbogen vorm van 'de' (datief), waaruit men kan opmaken dat het grondwoord als vrouwelijk woord geïnterpreteerd wordt, hoewel bij de naamsvorming het woordgeslacht veelal niet meer in ogenschouw is genomen.
2. In de middeleeuwen kwam 'ver' ook wel als samentrekking van 'vrouwe' voor. In een aantal ver-namen kan men dan ook nog de voornaam van een (edel)vrouw ontdekken, de vrouw in wier dienst de naamdrager was of wier bezittingen hij beheerde. Vergelijk de naam Versélewel < Verceliewelle = Vrouwe Celia welle.
• Met archiefmateriaal is aangetoond dat de overgang vander > ver in de Antwerpse Kempen gedateerd moet worden omstreeks 1400-1450, en al een eeuw eerder in Herentals waarneembaar is. In West-Vlaanderen vindt de overgang rond 1550 plaats. De overgang vander > ver raakte in een stroomversnelling nadat hij in de grote steden ingang had weten te vinden. Zo kan men vaststellen dat het ongeveer anderhalve eeuw heeft geduurd vooraleer het verschijnsel vanuit het stadje Herentals het nauwelijks 40 km verder gelegen Antwerpen wist te bereiken; amper vijftig jaar daarna blijkt het reeds tot in de verste uithoeken van West-Vlaanderen te zijn doorgedrongen. De ver-vormen hebben zich ook naar het noorden en het oosten toe verspreid. Het valt daarbij op dat de chronologische verschillen tussen het Noordbrabantse Oisterwijk, Utrecht en Belgisch-Limburg niet erg groot zijn en dat de overgang in de 16e eeuw is gebeurd. De nieuwe vorm heeft zich niet in alle Nederlandse dialecten weten in te burgeren. Met het materiaal van het NRF is nog heel goed na te gaan dat boven de Grote Rivieren enkel nog de provincies Utrecht, Zuid-Holland en Gelderland aan de evolutie hebben deelgenomen, althans het zuidelijke deel ervan; het verschijnsel is echter onbekend gebleven in Noord-Holland, Drenthe, Overijssel en de noordelijker provincies. Ook in België is vander niet overal geëvolueerd tot ver. Hier kan worden vastgesteld dat ver- onbekend gebleven is in het zuiden van de provincies Oost-Vlaanderen en Brabant; in Belgisch-Limburg zijn van-namen sowieso niet frequent [Van Loon-1980, p 139-146].
• "Het ontstaan uit een woordgroep maakt het voorbeeld Wouter ver Truden sone bijzonder duidelijk, dat is: Wouter, de zoon van vrouwe Truda. Van Middelnederlands vrouwe bestond er voorafgaande aan eigennamen een verkorte vorm ver. Het element ver 'vrouwe' is overigens in enkele hedendaagse familienamen bewaard gebleven, bijvoorbeeld in Verklaren (bij Klara) of Verbelen (bij Beel, Bele)" [Ebeling-1993, p 93].
afkortingen en bibliografische notaties:
